Học cách tiêu tiền của người xưa để “tiền sinh ra tiền” (Phần 3)

Vào khoảng hơn 1000 năm trước, Tể tướng Trương Duyệt thời kỳ Khai Nguyên triều Đường Huyền Tông đã viết bài văn “Tiền bản thảo” hơn 200 chữ khi ông 70 tuổi, đã nói thấu đạo lý của “tiền”.

Trương Duyệt ví tiền bạc với thuốc, tiền có “vị ngọt, tính nhiệt, có độc”. Nó là món ăn trên mâm, là y phục trên thân, là nhà che mưa chắn gió, là những ngày tùy ý làm theo ý thích, do đó có “vị ngọt”. Người người đều thích nó, dễ khiến người ta say mê, điên cuồng vì nó, một lòng chỉ biết có tiền, thì sẽ bị “trúng độc”, người bị nặng sẽ bị nó đưa xuống mồ. Làm thế nào sử dụng tốt vị thuốc “tiền bạc” này? Trương Duyệt đã cho chúng ta 7 pháp bảo, dưới đây là 7 câu chuyện nói rõ chi tiết.

Học cách tiêu tiền của người xưa để “tiền sinh ra tiền” (Phần 1)

6. Tín: Lời hứa ngàn vàng, quyết không bội ước

Trong “Sử ký – Quý Bố Loan Bố liệt truyện” có ghi chép rằng, vào những năm đầu thời Tây Hán có một người tên là Quý Bố tính tình ngay thẳng, sẵn sàng giúp đỡ người khác, đặc biệt rất trung thực. Chỉ cần đó là việc mà ông đã hứa, thì dù khó khăn đến đâu ông cũng phải tìm mọi cách để thực hiện, nên tiếng lành đồn xa. Có câu ngạn ngữ: “Được ngàn lạng vàng không bằng có được một lời của Quý Bố“. Đây chính là nguồn gốc của câu thành ngữ “Nhất nặc thiên kim” một lời hứa trị giá nghìn vàng. Về sau, Quý Bố đi theo Hạng Vũ chiến đấu và bị Lưu Bang dán cáo thị truy nã, nhưng nhiều người đã đứng ra bảo vệ và giúp ông vượt qua hiểm nguy. Cuối cùng, bởi sự chính trực của mình nên ông đã được nhà Hán trọng dụng.

Một lần, Phạm Lãi gặp khó khăn trong việc xoay vòng vốn phải vay một phú ông 10 vạn tiền. Một năm sau, gia đình phú ông đi đòi nợ, trên đường đi vô tình làm rơi gói hàng xuống sông, trong đó có giấy nợ và lộ phí nên đã đi tìm Phạm Lãi. Ngay cả khi không có giấy nợ, Phạm Lãi không chỉ trả nợ tiền lãi mà còn cho thêm chi phí đi lại. Về sau, lòng nhân từ của ông lan khắp thiên hạ, ai ai cũng chủ động đến giúp vượt qua cơn khủng hoảng.

Người không có uy tín thì chẳng thể làm nổi sự nghiệp gì. Người xưa trung thực và đáng tin cậy, nhất quán trong lời nói và việc làm, không lừa dối bản thân và người khác.

7. Trí: Không để tiền bạc làm tổn hại đạo nghĩa

Có một câu chuyện trong cuốn sách cổ thời Tây Hán “Hoài Nam Tử – Nhân Gian Huấn” như sau.

Tần Mục Công phái tướng quân Mạnh Minh đánh úp nước Trịnh. Mạnh Minh tình cờ gặp một thương nhân nước Trịnh tên là Huyền Cao ở biên giới phía Đông của nhà Chu. Huyền Cao nói với người bạn của mình rằng: “Quân Tần có thể hành quân nghìn dặm, xuyên qua các nước chư hầu, với mục đích là đánh úp nước Trịnh. Họ nghĩ quân Trịnh không phòng bị gì. Nếu như, chúng ta nói với họ rằng nước Trịnh đã sớm có chuẩn bị, chắc chắn họ sẽ không dám tiến bước.”

Vì vậy, Huyền Cao giả vờ được lệnh của nước Trịnh, thưởng cho quân Tần mười hai con bò để khao quân. Mạnh Minh và 3 vị nguyên soái quân Tần thấy nước Trịnh cho người đến khao quân Tần, cho rằng nước Trịnh đã có chuẩn bị nên dẫn quân quay về nước Tần.

Trịnh Mục Công thấy Huyền Cao đã lập đại công, nên trọng thưởng ông. Ông cự tuyệt không nhận. Ông nói: “Quân Tần đã bị thần lừa gạt nên mới lui binh. Nếu được ban thưởng vì lừa gạt người khác, điều đó sẽ hủy hoại uy tín của Trịnh quốc. Nếu điều hành đất nước mà không có tín nhiệm, đó là một cách làm xấu xa. Đạo đức của đất nước bị băng hoại bằng việc thưởng cho một người, những người có đạo đức và nhân nghĩa cũng sẽ không dùng những thủ đoạn gian dối để đổi lấy phần thưởng.”

Sau khi ông nói xong, liền dẫn thuộc hạ của mình đến định cư ở khu vực Đông Nghi, và không bao giờ quay trở lại.

Ông tin rằng, các thủ đoạn gian dối của mình đã mang lại lợi ích nước Trịnh cũng không thể kêu ca hay nhận thưởng. Nếu không, là đang ủng hộ việc gian dối để thu lợi và làm hỏng thuần phong mỹ tục đất nước. Vì ông luôn suy nghĩ thấu đáo và không để tiền bạc làm tổn hại đến đạo đức của mình.

Vận dụng tốt pháp bảo chế ngự tiền tài này, thì vị thuốc đặc biệt vị tiền bạc này sẽ trở thành liều thuốc bổ, “uống nó lâu ngày, khiến người ta trường thọ”.

Bài văn “Tiền bản thảo” của Trương Duyệt:

“Tiền, vị ngọt, đại nhiệt, có độc. Tác dụng phụ lưu giữ dung nhan, tốt tươi sáng nhẵn, chữa bệnh đói, giải khốn khó có hiệu nghiệm ngay. Tiền có thể lợi cho quốc gia, thiệt hại cho người hiền đạt và rất sợ người thanh liêm. Người tham uống thuốc ‘tiền’, thì phân chia đều là tốt nhất, nếu không phân chia đều thì nóng lạnh công kích nhau, khiến người hỗn loạn. Thuốc tiền thu hái không theo thời vụ. Thu nhận không đúng lễ thì tổn thương đến tinh thần. Tiền rất thịnh hành, có thể chiêu mời thần linh, thông với khí quỷ.

Nếu tích lũy mà không phân tán thì sẽ sinh ra tai họa thủy hỏa đạo tặc. Nếu phân tán mà không tích lũy thì sẽ sinh bệnh đói rét khốn khó. Vừa tích lũy vừa phân tán thì gọi là đạo. Không coi nó là trân quý thì gọi là đức. Nhận và cho hợp lễ nghi thì gọi là nghĩa. Không cầu tiền không phải của mình gọi là lễ. Thí xả rộng rãi cứu tế dân chúng thì gọi là nhân. Chi trả không sai hẹn gọi là tín. Người không vì thuốc ‘tiền’ làm tổn hại đến mình thì gọi là trí. Tinh luyện 7 thuật này thì mới có thể uống thuốc ‘tiền’ lâu dài, khiến người trường thọ. Nếu uống thuốc ‘tiền’ mà không theo lý lẽ thì ý chí suy nhược, tinh thần tổn thương, nhất định phải kiêng kỵ.”

Nguồn: Sound Of Hope/Minhhue.org

Lan Hòa ST