Cảnh giới cao nhất của sự anh minh chính là nhân hậu. Mọi phúc lành đều không tách khỏi chữ Tâm

Trong quẻ Khôn – Chu Dịch viết rằng: “Quân tử dĩ hậu đức tải vật” (Người quân tử dùng đức dày mang chứa vạn vật). Người nhân hậu có thể lèo lái bản thân, vẫy vùng bốn bể.

Nhân hậu chính là cái tâm thường hằng trong đối nhân xử thế, cũng là niềm tin và sức mạnh cơ bản của chúng ta. Trong thế giới hỗn loạn, rối ren này quả là có muôn vạn kiểu người, mỗi người một tính. Nhưng một người có nhân hậu hay không thì lại biểu hiện rất rõ ràng ở 3 khía cạnh sau:

Người nhân hậu luôn tồn giữ thiện niệm trong tâm

Nhân hậu không liên quan tới tài năng và học thức. Nó thuộc về phạm trù đạo đức. Trong cuốn “Tư Trị Thông Giám”, nhà sử học Tư Mã Quang từng nói: “Người quân tử dùng tài để hành thiện, kẻ tiểu nhân dùng tài để hành ác. Người dùng tài hành thiện thì không thiện nào không đến. Kẻ dùng tài hành ác thì chẳng ác nào không qua”. (Nguyên văn: Quân tử hiệp tài dĩ vi thiện, tiểu nhân hiệp tài dĩ vi ác. Hiệp tài dĩ vi thiện giả, thiện vô bất chí hỹ, hiệp tài dĩ vi ác giả, ác diệc vô bất chí hỹ).

Nếu một người lúc nào cũng chỉ biết nghĩ tới bản thân mình, không biết quan tâm đến người khác thì lòng dạ họ chắc chắn không đủ khoáng đạt, bao dung. Người được gọi là nhân hậu ắt phải biết lo cho người khác mọi lúc mọi nơi.

Nghĩ cho người khác chính là hy vọng cuộc sống của họ được hạnh phúc, mỹ mãn, bớt khó khăn, khổ nạn. Tâm giữ thiện niệm là cái gốc, không vì việc ác nhỏ mà làm, cũng không vì việc thiện nhỏ mà không làm. Dốc sức giúp đỡ người khác được gọi là cái thiện nhỏ. Sẵn sàng lao vào nước sôi lửa bỏng, vì nghĩa mà xả bỏ sinh mệnh thì được gọi là cái thiện lớn.

Mặc dù đặt mình vào hoàn cảnh người khác mà tha thứ, bao dung chỉ là một việc thiện nhỏ nhưng người nhân hậu lại luôn mang trong mình phẩm chất này. Họ rất nhiệt tình, chủ động hòa mình, tham gia những việc công ích. Họ chiếm được lòng tin của số đông, ai cũng vui vẻ ủy thác trách nhiệm cho họ.

Người nhân hậu luôn hành xử chính trực

Khi đối diện với sự việc, người chính trực có thể dùng tiêu chuẩn đúng sai chính xác mà đo lường. Người nhân hậu cũng ắt sẽ là người chính trực. Họ có một hệ thống giá trị quan chính xác và vững bền. Đứng trước việc lớn, việc nhỏ, họ đều có thể phán đoán, hành động hợp với tình người và chiểu theo đạo lý của đất trời.

Khi có sự tình phát sinh, người chính trực không lấy lợi ích làm tiêu chuẩn để phán đoán. Họ trước hết nhìn sâu vào nội tâm mình mà suy ngẫm, cân nhắc xem điều gì có thể bao dung, nhẫn nhịn, điều gì không thể bỏ qua hay tha thứ. 

Khi gặp chuyện bất bình giữa đường, chứng kiến những cảnh ức hiếp người già, trẻ nhỏ, họ có thể kịp thời khống chế, ra tay. Khi nhìn thấy người đi đường gặp nạn, họ cũng có thể nghĩ cách giải vây cho người ấy. Tất thảy điều đó đều là biểu hiện của một người nhân hậu.

Hẳn bạn còn nhớ câu chuyện Lục Vân Tiên cứu Kiều Nguyệt Nga trong truyện thơ “Lục Vân Tiên” của Nguyễn Đình Chiểu. Lục Vân Tiên quê ở Đông Thành, tuấn tú khôi ngô, tài kiêm văn võ, nghe triều đình mở khoa thi chọn người tài, bèn từ giã thầy xuống núi ứng thí. Trên đường, chàng gặp toán cướp Phong Lai hành ác, đang hại người vô tội.

Chàng bèn thi triển võ nghệ, ra tay nghĩa hiệp một phen, đánh tan giặc cướp, cứu được cô nương Kiều Nguyệt Nga khỏi móng vuốt lũ ưng khuyển. Nguyệt Nga vốn không phải người thân thích của Vân Tiên nhưng chàng vẫn dốc lòng nghĩa hiệp, hành xử theo nguyên tắc “giữa đường thấy chuyện bất bình chẳng tha“. Đó chính là biểu hiện của một người trung hậu, chính trực, lương thiện.

Người chính trực cũng dễ được người khác tín nhiệm. Hành vi của họ đều là đường đường chính chính, không chút giấu giếm, khuất tất, ai nhìn vào cũng có thể đoán biết dễ dàng. Trong lòng vô ưu vô lo thì trời đất thênh thang, rộng mở. Chính trực là hành vi của người quân tử. Nếu bản thân mình không chính thì sao có thể quy chính người khác được đây?

Người nhân hậu luôn cẩn trọng

Khổng Tử nói: “Người quân tử thư thái mà không kiêu, kẻ tiểu nhân kiêu mà chẳng được thư thái” (Quân tử thái nhi bất kiêu, tiểu nhân kiêu nhi bất thái). “Thái” là thư thái, thoải mái, thanh thản, là cảnh giới tĩnh của bậc Thánh nhân. Mà “thái” cũng như là núi Thái Sơn bình yên, vững chãi, tráng lệ và rất nặng. Thái độ cẩn trọng đạt đến độ bình ổn như núi Thái Sơn thì chính là khiến người khác trăm phần yên tâm vậy. Người khiến kẻ khác an tâm, bình an chẳng phải là người nhân hậu nhất hay sao?

Tinh thần cẩn trọng ấy chính là làm người không tinh ranh, không hà khắc, không chi li, không tuyệt tình, không tự tư, mà dùng tâm thái bình hòa để đối đãi với mọi thứ, mọi người trên thế gian. Đời người như một ván cờ, lui một nước cũng chẳng thiệt chi. Tấm lòng mênh mông như biển lớn thì có thể dung nạp trăm sông suối. Chính vì luôn nghiêm túc, cẩn thận từng thời từng khắc, trung hậu, thành thực nên người nhân hậu mới có cơ hội gặt hái thành công.

Người nhân hậu làm việc ắt sẽ cẩn thận đến nơi đến chốn, có thể quan sát nhạy bén, không bỏ quên dù là chi tiết nhỏ. Đồng thời họ cũng kiên trì giải quyết ổn thỏa mọi vấn đề phát sinh. Hành sự cẩn trọng mới xứng là người nhân hậu vậy.

Nhân hậu không phải là phóng túng, dung túng cho người khác làm bừa một cách vô nguyên tắc. Nhân hậu cũng không phải là luôn luôn làm người “dĩ hòa vi quý”, thà để quyền lợi của mình bị xâm phạm hết lần này tới lần khác cũng không hề kháng cự.

Nhân hậu là bao dung, khoan dung dựa trên nền tảng phân biệt rõ đúng sai. Nhân hậu là hành sự cẩn mật, không để lỗi lầm, gây hại cho người khác.

 Gia An