Có ân báo ân, giữ gìn chữ tín hơn mạng sống
Vào cuối thời Xuân Thu, nước Ngô có vị tướng quốc tên là Ngũ Tử Tư, được miêu tả là người cương trực mạnh mẽ, văn võ song toàn, có thể nhẫn nhục làm việc lớn, ân oán dứt khoát rõ ràng.
Ngũ Tử Tư vốn là bậc đại phu của nước Sở, nhưng vì lâm nạn ở Sở quốc mà phải rời cố hương để sang Ngô. Trên suốt con đường lưu lạc ấy, ông đã được nhiều người dang tay cứu giúp. Về sau này khi đã thành danh trở thành bậc tướng quốc, ông vẫn không quên những ân nhân từ thuở cơ hàn xưa kia.
Người đánh cá trên sông Đại Giang
Trên đường đưa công tử Thắng chạy sang Ngô, phải vượt qua sông Đại Giang nhưng Ngũ Tử Tư lại không có thuyền bè. Đang trốn mình trong một bụi lau thì một ông lão đánh cá đến gọi đưa ông qua sông. Qua bờ bên kia, ông lão mới cho Ngũ Tử Tư biết rằng đêm qua lão mơ thấy sao rơi trong thuyền, nghĩ rằng sắp có quý nhân nên đến nơi đây đón rước, lại bày cơm yến mạch, canh bào ngư ra thết đãi.
Cơm nước xong, Ngũ Tử Tư cởi thanh kiếm Thất Tinh Văn ra tặng ông lão để đền ơn nhưng ông lão từ chối rằng: “Để truy lùng tướng quân, vua Sở đã treo giải thưởng năm vạn thạch lương và tước vị đại phu cho người nào bắt được. Lão không tham giải thưởng và tước vị, lẽ nào lại muốn lấy bảo kiếm của tướng quân?”.
Ngũ Tử Tư nói rằng, tuy người làm nghĩa không màng trả ơn nhưng kẻ chịu ơn phải biết bày tỏ lòng cảm tạ. Rồi khi từ biệt, Ngũ Tử Tư đi được mấy bước lại quay lại dặn rằng: “Nếu gặp quân Sở đuổi theo, xin lão đừng tiết lộ”. Ông lão nghe vậy, liền ngửa mặt lên trời: “Lão làm ơn mà sao ngài cứ nghi kỵ lòng tốt của lão?”. Nói rồi ông lão lật úp thuyền xuống dòng sông tự tử. Ngũ Tử Tư khóc mà rằng: “Ta vì lão mà sống, lão vì ta mà chết”.
Về sau, khi Ngũ Tử Tư công phá nước Sở, ông còn dẫn binh tiến đánh nước Trịnh. Cũng vì vậy mà hoàng đế nước Trịnh dán cáo thị rằng, ai có thể giúp vua đẩy lùi quân Ngô thì sẽ được ban thưởng một phần giang sơn, cùng với vua trị lý sơn hà.
Cáo thị vừa dán lên thì có một người xé xuống, nói rằng ông ta chỉ cần một mái chèo đã có thể khiến quân đội nước Ngô rút binh. Sau đó, người này cầm theo mái chèo đến trước doanh trướng quân Ngô, vừa vỗ vừa hát: “Lô trung nhân, lô trung nhân, yêu trung bảo kiếm Thất Tinh Văn, khả ký đắc mạch phạn bào ngư canh?” (Người ẩn trong cỏ lau, người ẩn trong cỏ lau, eo đeo bảo kiếm Thất Tinh Văn, còn nhớ cơm yến mạch, canh bào ngư hay chăng?).
Lúc đó binh sĩ đưa người này vào trong doanh trại, Ngũ Tử Tư bèn hỏi nguyên do, người ấy đáp rằng: “Ngài không còn nhớ mái chèo này sao? Năm xưa cha của ta đưa ngài qua sông, đem cơm yến mạch và canh bào ngư cho ngài ăn, còn gọi ngài là ‘Lô trung nhân’”.
Ngũ Tử Tư hỏi: “Ngươi đến đây là muốn gì?”.
Người này lại đáp: “Hoàng đế nước Trịnh dán cáo thị, nói ai có thể khiến quân đội nước Ngô lui binh thì sẽ chia cho một phần giang sơn, cùng nhau trị lý. Hôm nay ta đến, thứ nhất là muốn ngài rút binh, thứ hai chính là mượn chuyện ngài rút binh để đạt được phú quý”.
Ngũ Tử Tư nói: “Ta làm sao có thể quên ân tình năm xưa của phụ thân ngươi? Nếu như phụ thân ngươi không đưa ta qua sông, sao ta có được ngày hôm nay?”.
Sau đó Ngũ Tử Tư thật sự rút binh, hoàng đế nước Trịnh cũng không nuốt lời, đem trăm dặm giang sơn phân cho người này, sau này mọi người đều gọi ông ta là “Ngư đại phu”.
Người con gái bên bờ sông Lại Thuỷ
Lại nói, sau khi được ông lão đánh cá giúp qua sông, Ngũ Tử Tư cùng với công tử Thắng đi thêm một đoạn đường nữa thì bụng đói rã rời. May mắn thay họ gặp một người con gái đang giặt áo bên bờ sông Lại Thủy. Ngũ Tử Tư liền tìm đến xin cơm. Người con gái trả lời rằng nam nữ thụ thụ bất thân nên yêu cầu hai người đi xa cho mau.
Ngũ Tử Tư phần không hiểu chuyện, phần bụng đói đã mấy ngày rồi nên nài nỉ xin chút cơm ăn. Cô gái thấy vậy mới đưa cơm cho Ngũ Tử Tư và công tử Thắng. Hai người ăn một nửa còn một nửa để trả lại, nhưng cô gái chỉ lặng lẽ từ chối.
Cả hai ăn cơm xong, Ngũ Tử Tư hứa sau này sẽ đền ơn sâu thì cô gái trả lời rằng năm nay cô đã ba mươi tuổi, vẫn còn độc thân mà theo tục lệ thì trinh nữ không được kề cận với nam nhân. Ngũ Tử Tư lạy tạ rồi cả hai lên đường tiếp tục cuộc hành trình.
Đi được vài bước, họ quay lại thì thấy cô gái ôm một cục đá lớn nhảy xuống sông tự vẫn. Ngũ Tử Tư khóc lóc, cắn ngón tay lấy máu viết lên một tảng đá đại ý nói rằng ông nhờ cô gái mà sống, cô gái vì ông mà chết, sau này sẽ hậu tạ lại ngàn vàng.
Vài năm sau khi Ngũ Tử Tư cầm quân đi qua đây, đến bên bờ Lại Thủy, chính là nơi cô gái năm xưa tự sát, ông bèn đem một ngàn cân hoàng kim ném vào đáy nước. Ông nói: “Nàng dưới hạ tuyền có biết, xin hãy hiểu rõ đây là lời hứa năm xưa ta đáp ứng nàng, ta không có lừa gạt nàng”.
Qua hai câu chuyện nhỏ trên có thể thấy rằng, Ngũ Tử Tư là bậc đại phu trượng nghĩa, không chỉ có ngoại hình phi thường “mình cao một trượng, lưng lớn ba vầng, mặt sáng như trăng rằm, tiếng nói như chuông, sức mạnh muôn người không ai địch nổi”, mà còn đại nghĩa ân sâu, đã mang ân thì nhất định sẽ có ngày báo đáp.
Tuệ An