Cổ nhân có câu rằng: “Lòng người sinh một niệm, trời đất liền biết rõ. Thiện ác mà không báo, càn khôn ắt vị tư” (Nguyên văn: “Nhân tâm sinh nhất niệm, thiên địa tận giai tri. Thiện ác nhược vô báo, càn khôn tất hữu tư”).
Câu nói trên cũng là lời cảnh tỉnh con người thế gian không nên ôm giữ những ý nghĩ xấu xa, ích kỷ, hẹp hòi. Xưa nay, vạn sự vạn vật có nhân ắt có quả, thiện ác hữu báo là điều khó tránh khỏi, cũng như hình với bóng không bao giờ rời xa chúng ta.
Đừng ác khẩu, nói xấu người khác
Có một câu chuyện kể rằng: “Ngày xưa, trong thành Xá Vệ có một người nhà rất giàu, tên gọi là Sư Chất, đã hơn 40 tuổi rồi mà chưa có con. Hai vợ chồng rất lo lắng, liền đến một nhà Bà-la-môn xin bốc một quẻ bói xem sau này có sinh được đứa con trai hay con gái nào không? Nhưng họ vô cùng thất vọng nghe thầy bói trả lời rằng suốt đời họ sẽ không có con.
Sư Chất nghe thế không chịu tin, lại đi tìm một ông thầy tướng số khác, cao tay ấn hơn, nhiều kinh nghiệm hơn xin bốc quẻ. Lạ thay, vị thầy tướng này vốn được mọi người tôn kính và khen ngợi là bói linh như thần, lại cũng làm cho Sư Chất thất vọng.
Sư Chất đi về mà lòng phiền muộn, bỗng sực nhớ đến bậc đại thánh Thích-ca Mâu-ni, tự nghĩ:
– Đức Phật là giáo chủ của trời và người, là bậc Nhất thiết trí, không có gì là Ngài không biết, không có gì là Ngài không hiểu, tại sao ta lại không đến gặp Ngài xin chỉ giáo?
Nghĩ đến đây ông bèn nhắm hướng tinh xá Kỳ Viên mà đi. Cung kính đảnh lễ đức Phật xong, ông chắp tay bạch:
– Bạch đức Thế Tôn đại bi, xin Ngài thương xót chúng sinh ngu si mà chỉ giáo. Con có chút ưu tư, năm nay đã hơn 40 mà chưa có đứa con trai nối dõi, đó là do nhân duyên gì, cúi xin đức Phật khai thị.
Đức Phật trả lời:
– Không lâu nữa ông sẽ có một đứa con trai, vừa có phúc lại vừa có đức, chỉ có điều là khi nó vừa lớn nó sẽ xin xuất gia.
Nghe tin này Sư Chất rất đỗi vui mừng, thành tâm đảnh lễ chân Phật, rồi thỉnh cầu:
– Cầu xin Thế Tôn và chư tăng cho phép chúng con được cúng dường vào trưa mai, để chúng con được kết thêm thiện duyên và trồng chủng tử vào ruộng phước của Như Lai.
Đức Phật nhận lời rồi, Sư Chất hoan hỉ quay về chuẩn bị đàn trai. Hôm sau ông dẫn đầu gia nhân, chân thành cúng dường những món ăn thức uống ngon lành đẹp mắt nhất.
Đức Phật nhận cúng dường xong, thuyết một thời pháp rồi dẫn tăng chúng quay về tinh xá. Đi được nửa đường, đức Phật và tăng chúng ngồi dưới một gốc cây bên bờ sông nghỉ ngơi. Bỗng từ trên cây, một con khỉ nhảy xuống xin mượn bình bát của đức Phật. Nó ôm bình bát chạy đi thật xa rồi quay về, trong bình bát chứa đầy mật ngọt. Nó dùng hai tay kính cẩn dâng bình bát lên đức Phật, Ngài nhận lấy và chia cho chư tăng dùng để con khỉ được nhiều phúc đức. Con khỉ thấy thế mừng rỡ nhảy nhót.
Không lâu sau nó đến ngày tận số, đầu thai làm người, sinh vào nhà của Sư Chất.
Lúc nó sinh ra, trong nhà phàm có vật dụng gì có thể chứa đựng thức ăn, thì vật dụng ấy bỗng đầy ắp mật và đường. Vợ chồng Sư Chất thấy điều lạ, bèn do nhân duyên này đặt tên con là Mật Thắng.
Thời gian vùn vụt trôi mau, hơn mười năm trôi qua như trong nháy mắt, Mật Thắng nay đã lớn khôn. Chú bé chán ngán chuyện thế tục, xin phép cha mẹ cho mình được xuất gia, cha mẹ hết sức vui mừng mà trả lời:
– Lúc con chưa ra đời, đức Phật đã biết sẽ có ngày hôm nay. Bây giờ con muốn xuất gia, cha mẹ rất hoan hỉ. Không bao giờ cha mẹ ngăn chặn con một cách vô lý.
Được cha mẹ hoan hỉ cho phép rồi, Mật Thắng đến tinh xá Kỳ Viên xin xuất gia với đức Phật. Nhờ có tiền duyên, Mật Thắng chứng quả rất mau.
Một hôm trên đường đi độ hóa với các bạn đồng tu, cảm thấy vừa nóng vừa khát lạ thường, ai nấy đều ao ước có một cái gì để uống. Tỳ kheo Mật Thắng bèn cầm bát tung lên trời rồi sau đó dùng hai tay tiếp lấy bát trở về. Bấy giờ trong bát đựng đầy mật ngọt, Mật Thắng bèn chia cho chúng tăng giải khát.
Về tới tinh xá, một vị tỳ kheo đi tìm đức Phật xin thỉnh giáo:
– Bạch Thế Tôn, trong quá khứ tỳ kheo Mật Thắng đã tu phúc đức gì mà bây giờ bất cứ lúc nào, ở đâu cũng có thể có đường và mật?
Đức Phật trả lời:
– Các ông có nhớ có một lần lâu lắm rồi, có một con khỉ đem mật ngọt đến cúng dường Như Lai và chúng tăng không? Nhờ bố thí với thiện tâm, nên sau khi chết rồi nó được sinh ra làm người, và nhờ nó chân thành cúng mật ngọt cho Phật nên kiếp này nó có thể được đường và mật bất cứ lúc nào và ở đâu.
Đức Phật nói xong, vị tỳ kheo nọ hỏi tiếp:
– Bạch Thế Tôn! Thế thì tiền kiếp Mật Thắng do nhân duyên gì mà bị đọa làm thân khỉ?
Lúc ấy xung quanh đức Phật có rất nhiều đệ tử vân tập, Ngài nhìn họ một lúc rồi đáp:
– Thầy ấy bị đoạ làm khỉ là do một nhân duyên xảy ra cách đây 500 kiếp về trước, thời đức Như Lai Ca-diếp còn tại thế. Lúc đó có một vị tỳ kheo trẻ tuổi, tình cờ thấy một vị tỳ kheo khác đang băng qua một con suối nhỏ, vị trẻ tuổi bèn cười chế nhạo, bảo là dáng điệu của vị tỳ kheo kia giống hệt như con khỉ. Nhưng sau đó thầy ấy tự biết lỗi lầm của mình, đến xin sám hối với vị tỳ kheo mà mình đã chế nhạo. Vị tỳ kheo trẻ tuổi đã phạm tội ác khẩu nên bị đoạ xuống làm khỉ, tuy nhiên nhờ thắng duyên biết sám hối nên kiếp này mới được gặp Phật và được Phật độ, chứng quả A-la-hán một cách mau chóng.
Nghe đức Phật giảng xong, các vị tỳ kheo đều nhận ra rằng một câu nói ác cũng có thể chiêu cảm nghiệp khổ, vì thế không còn ai dám ác khẩu nữa, ngay cả đến một câu nói đùa cũng không dám nói. Bởi vì luật nhân quả không bỏ sót bất cứ một người nào.”
Những lời ái ngữ có thể xoa dịu nỗi đau trong lòng, làm vơi đi tâm trạng buồn bã của mọi người. Và nếu khuyến tấn đúng thời điểm, đúng lúc có thể làm thay đổi suy nghĩ tiêu cực của đối phương.Từ đó, dần dần sẽ làm thay đổi những hành vi và những việc làm bất thiện. Ngược lại, lời nói ác ngữ cũng có thể đưa con người vào vực thẳm của tội lỗi, có thể khiến người ta phải ăn năn hối hận cả cuộc đời.
Ác ngữ, ác khẩu là những lời nói thâm độc, thô bạo, mắc nhiếc, chửi rủa …là những lời lẽ thiếu văn minh, đạo đức trong giao tiếp. Những lời nói cay độc gây tổn thương tới người đối diện, cũng vô tình gây họa cho chính bản thân mình, điều này không phải ai cũng biết.
Trong Ngũ Giới của Phật giáo có giới cấm “vọng ngữ”, tức là không nói dối, nói lời ác độc, thô bạo, mắng nhiếc, chửi rủa làm tổn thương người, gièm pha gây chia rẽ, bịa đặt vu khống danh dự của người khác v.v. Những hành vi này thảy đều tạo nghiệp, tổn hại phúc báo của bản thân. Vì nghiệp ác đã tạo nên người phạm giới vọng ngữ sẽ bị bệnh tật, đau khổ hành hạ trong tương lai, thậm chí có thể bị đoạ xuống địa ngục chịu cực hình, đầu thai làm súc sinh…
Ngày nay chúng ta đang sống trong một thế giới đặc biệt, nơi đây giá trị con người được nhìn nhận thông qua địa vị xã hội, thậm chí chúng ta rất có thể dễ dàng bị lu mờ trong quan điểm của người khác. Chẳng ai muốn người khác nói xấu về mình, chúng ta ai cũng muốn trở nên hoản hảo để tự tin hơn vào bản thân mình.
Vì vậy, thay vì nhìn nhận và đối mặt với những khuyết điểm của bản thân để khắc phục nó, chúng ta thường có xu hướng nghĩ xấu về người khác để thấy bản thân mình tốt đẹp hơn. Hơn nữa, những ai luôn muốn cố ý dìm người khác thực ra lại là đang muốn che giấu sự tự ti trong con người mình. Đó là một việc làm chẳng hề tốt đẹp, bởi vậy nên nếu chúng ta chẳng may biết người khác đang nói xấu về mình thì cũng đừng bận tâm. Bởi vì:
1. Không ai biết rõ về bạn hơn chính bản thân bạn.
Trên đời chúng ta vẫn thường hay kiêu ngạo mà cho rằng có thể phán xét phẩm chất, tính cách của một người chỉ sau vài giây gặp mặt. Sự thật là những sự đánh giá vội vàng ấy chẳng bao giờ đúng cả. Hơn bất kỳ ai trên thế giới này, chỉ có bạn biết rõ mình là ai, bạn thích gì, có điểm mạnh, yếu ở chỗ nào. mọi người đều có quyền nhanh chóng đưa ra những nhận định về con người bạn, nhưng đâu phải tất cả đều đúng, vì thế đừng lo lắng về bản thân bạn chỉ vì những lời nói của người khác.
2. Bạn sẽ luôn phải làm hài lòng người khác
Bạn có muốn sống một cuộc đời toàn nỗi lo âu? Một cuộc đời mà bạn luôn luôn cảm thấy không vui khi nghe ai đó nhận xét không tốt hay mắng mỏ mình? Chắc chẳng ai trong chúng ta muốn thế, nếu bạn luôn lo lắng về bản thân chỉ vì những lời nhận xét tiêu cực của người khác thì rất có thể, cuối cùng, bạn sẽ tin những lời phán xét ấy là thật. Bạn sẽ trở thành một người mà trước đây bạn từng ghét bỏ chỉ vì không vượt qua được những lời phán xét kia. Đừng trở thành một phiên bản lỗi của bản thân vì không ai hiểu rõ bạn hơn chính bạn đâu.
Nếu muốn thành công, bạn phải biết tiết kiệm từng giây phút của cuộc đời, vì thế hãy tập trung vào việc cải thiện bản thân thay vì cải thiện suy nghĩ của người khác. Sự tự tin không được xây dựng từ những suy nghĩ của người khác về bạn, không có mấy người cho rằng họ tự tin vào bản thân là nhờ những sự phán xét tiêu cực của người đời. Họ biết mình có khuyết điểm gì và hiểu chỉ có mình mới có thể cải thiện nó chứ không phải là người khác.
3. Chỉ có những ai thiếu hiểu biết mới đi chỉ trích người khác
Phải quản tốt cái miệng của bản thân, không thể chỉ vì ham muốn niềm vui nhất thời, nhận thức nhất thời mà mang đến họa từ miệng ra.
Nói xấu người khác là một loại hành vi nguy hiểm, nếu như tổn thương đến nhân cách của người khác, hoặc gặp phải những người tố chất tâm lý kém đều có thể dẫn đến hậu quả nghiêm trọng. Vậy nên cần phải quản tốt cái miệng của mình.
Trong cuốn sách nổi tiếng “Đắc nhân tâm”, tác giả Dale Carnegie đã chỉ rõ tầm quan trọng của việc không chỉ trích người khác đối với thành công của mỗi người. Trước khi trở thành Tổng thống, Abraham Lincoln đã là đối tượng bị các tờ báo địa phương chỉ trích thậm tệ và nó gần như đẩy ông vào một cuộc chiến. Tuy nhiên ông đã không hề chỉ trích lại những gì người ta nói về mình, phải chăng thái độ bình tĩnh ấy đã giúp ông trở thành một tổng thổng vĩ đại của nước Mỹ?
4. Bạn có thể sẽ nói xấu người khác giống như họ
Chúng ta dễ bị ảnh hưởng bởi người khác, vì vậy suy nghĩ của người khác cũng có thể dễ dàng lọt vào tâm trí của bạn. Nếu bạn không cẩn thận, bạn sẽ làm theo những thói quen xấu đó một cách tự nhiên. Cụ thể, bạn sẽ tự động chế nhạo hay hình thành những ý kiến tiêu cực về người khác để che giấu những khuyết điểm của bản thân mình. Đây chính là một chu trình của một vòng tròn được lặp đi lặp lại.
Phương sách tu chỉnh có viết: Thông qua hạ thấp người khác để nâng cao bản thân sẽ tổn hao lượng lớn tinh lực của bạn, và có thể sẽ khiến bạn được một mất mười. Thay vì hao tổn tâm sức để hạ thấp người khác, chi bằng hãy tập trung tinh lực để nâng cao bản thân mình.
5. Bạn sẽ phải hối tiếc
Trong cuốn sách “5 điều con người hối tiếc nhất trước khi chết” của Bronnie Ware, tác giả đã nhớ về các mối quan hệ trong những năm tháng mình còn sống khi hấp hối để ghi lại 5 điều hối tiếc của con người. Điều hối tiếc nhất đó chính là lắng nghe quá nhiều những điều người khác nói về mình.
Ngày nay, sự phát triển của internet và mạng xã hội khiến cho thông tin dễ dàng được lan truyền, chỉ một tin thất thiệt, vu khống đã có thể qua một đêm mà ảnh hưởng đến cả triệu người. Vì thế, chúng ta lại càng phải cẩn thận với lời nói, bình luận của bản thân, đồng thời cần lý trí sáng suốt phân biệt thị phi, tránh vô ý tiếp tay cho kẻ có dụng ý xấu, cũng là bảo vệ tương lai tốt đẹp cho chính mình.
Hằng Tâm