Tiếng Hán là một loại văn tự rất đặc biệt, vì nó ẩn chứa những đạo lý nhân sinh đằng sau mỗi ký tự tượng hình. Chữ “Nhẫn” là một ví dụ trong số đó.
Chữ Nhẫn được ghép từ hai chữ: Đao ở trên và Tâm ở dưới. Tâm (tức là trái tim) mà không chịu nằm yên thì Đao ( tức con dao) sẽ phập xuống tức thì. Vậy đấy, tự mình mà nhẫn nhịn được thì đao kề cổ vẫn bình yên vô sự, bằng không thì tai họa sẽ giáng xuống.
Nho gia nhấn mạnh vào sự thần thánh bên trong, Đạo gia nhấn mạnh vào gìn giữ sự nhu hòa, Phật gia giảng từ bi với tất cả chúng sinh. Tất cả đều mang theo nội hàm về chữ “Nhẫn”. Lùi một bước, biển rộng trời trong. Có khả năng “Nhẫn” thì mọi sự tất thành.
1. Đạo “Nhẫn” trong Nho gia
Có nhiều ghi chép về Đạo “Nhẫn” trong «Luận Ngữ» của Khổng Tử. Ông nói: “Việc nhỏ không nhẫn, tất loạn việc lớn”. Nghĩa là việc nhỏ đã không nhẫn nhịn được thì khi làm việc lớn nhất định sẽ bị hỏng. Ông cũng nói: “Một khi phẫn nộ, quên mất cả người thân và bản thân, há chẳng hồ đồ lắm sao?” Khổng Tử cũng nói: “Bậc quân tử không có tranh giành” và “Quân tử dẫu kiêu cũng không tranh”, đều là nói về “Nhẫn”.
Trong «Luận Ngữ» ghi lại Khổng Tử nhắc nhở Tử Lộ (một môn đồ của Khổng Tử) như sau: “Hàm răng cương ngạnh nên mới dễ bị gẫy, cái lưỡi mềm mại nên mới dễ bảo tồn. Nhu nhuyễn nhất định thắng cương ngạnh, nhỏ yếu mà lại chiến thắng cường đại. Ham tranh đấu nhất định sẽ bị tổn thương, một mực khoe dũng nhất định sẽ dẫn tới diệt vong. Thái độ căn bản để làm mọi chuyện là: Nhẫn nhịn là tốt nhất.”
2. Đạo “Nhẫn” trong Phật gia
Trong kinh thư Phật giáo ghi lại câu nói của Phật Thích Ca Mâu Ni: “Ta hiểu rõ cái tinh túy của ‘không tranh giành’, có thể nói là thiên hạ đệ nhất.” “Trong sáu phép độ và hàng vạn phương pháp tu hành, ‘Nhẫn’ là đệ nhất”.
Trong kinh Phật viết: “Thái độ đối nhân xử thế đoan chính, nét mặt kiền tịnh tinh khiết, phong thái dung mạo tốt đẹp, đây đều là từ trong ‘Nhẫn’ mà đạt được.” Trong kinh thư cũng ghi lại: “Trong quá khứ có người ca ngợi Phật là người có đại phúc đại đức. Một người nghe được rất tức giận, nói: ‘Sinh ra bảy ngày đã mất mẹ, làm sao có thể nói là đại phúc đại đức chứ?’ Người ca ngợi Phật nói: ‘Cả tuổi tác và tư tưởng đều đến thời kỳ cực đỉnh mà vẫn không chết. Ai đánh cũng không tức giận, ai mắng cũng không mắng lại. Như vậy chẳng phải là đại phúc đại đức sao?’ Người tức giận sau đó tâm phục.”
3. Đạo “Nhẫn” trong Đạo gia
Lão Tử nói: “Thượng Thiện giống như nước, làm lợi cho vạn vật mà không tranh”. Đại ý là đức hạnh chí cao vô thượng thì cũng giống như nước vậy, lương thiện ban phúc cho vạn vật mà không hề tranh đấu. Lão Tử cũng nói: “Thiên Đạo không tranh mà Thiện thắng, không nói mà Thiện ứng”. Ý là sự vật phù hợp với quy luật tự nhiên thì không tranh đấu với sự vật khác. Khéo lùi mà lại chiến thắng.
Người tu luyện trong Đạo gia cũng để lại rất nhiều lời bàn về “Nhẫn”. Tử Hư Nguyên Quân nói: “Bỏ qua, bỏ qua, bỏ qua, các chủng các dạng tai họa bỗng chốc biến mất; nhường nhịn, nhường nhịn, nhường nhịn, chủ nợ và kẻ thù từ đó không còn.” Xích Tùng Tử khuyên bảo đệ tử: “Có thể Nhẫn thì không còn bị người khác làm nhục.” Hứa Chân Quân nói: “Gắng Nhẫn điều khó mà Nhẫn được, đi theo người không ngừng tự vươn lên.” Tôn Chân Quân nói: “Nhẫn nhịn có thể khiến những chuyện xấu tự nhiên biến mất, tự phản tỉnh thì tai họa tự nhiên tránh xa khỏi mình.”
4. Đạo “Nhẫn” trong ngạn ngữ dân gian
Có câu ngạn ngữ Trung Hoa rằng: “Lấy Nhẫn đối phó với tai họa”, “Phàm việc Nhẫn thì phải Nhẫn. Người khoan dung không phải là kẻ ngốc, kẻ ngốc không giống như người khoan dung”. “Nhẫn được thì Nhẫn, kiềm chế được thì phải kiềm chế. Không Nhẫn không kiềm chế được, việc nhỏ thành việc lớn”. Tất cả đều nói với chúng ta đạo lý sâu sắc rằng “Lùi một bước, biển rộng trời trong, nhường ba phân trời quang mây tạnh.”
“Nhẫn” là sự cương nghị nội tâm để mà đoạn tuyệt, tức có thể Nhẫn được điều không thể Nhẫn, đây là một loại tu dưỡng và cảnh giới.
Nhan Uyên sống cuộc sống giản dị, an bần mà lạc Đạo, cuối cùng trở thành đệ tử hiền đức nhất của Khổng Tử. Hàn Tín mang theo kiếm mà chịu nhục chui háng, cuối cùng trở thành đại tướng quân của Lưu Bang. Tô Vũ chăn cừu 19 năm, trung nghĩa giữ gìn tiết tháo, Nhẫn được điều người thường không thể Nhẫn được, sau trở thành tấm gương cho hậu thế.
Trong quá khứ từng có không ít những lời bình của cổ nhân về chữ Nhẫn này như sau:
“Người giàu mà biết nhẫn, sẽ bảo vệ được gia tiên. Người nghèo mà Nhẫn được, sẽ không thấy tự ti, hổ thẹn”.
“Giữa cha con mà biết nhẫn, đối đãi với nhau sẽ hòa ái và hiếu thuận”.
Anh em mà học được nhẫn, mới cư xử chính đáng và chân thành”.
“Nếu bạn bè chịu nhẫn, tình bạn sẽ bền lâu”.
“Nếu vợ chồng biết nhẫn, quan hệ sẽ thuận hòa”.
“Chữ Nhẫn là chữ tương vàng,
Ai mà Nhẫn được, thì càng sống lâu”.
Thiên Hà biên tập
Nguồn: Chanhkien.org