Nước sâu tĩnh lặng, người khôn kiệm lời, bởi lương tâm trong sạch, một đời ắt sẽ thanh cao

Người thiện không phân tranh, người phân tranh thì không phải người thiện. Đã làm người, khi làm bất kể một sự việc gì, hãy giữ lương tâm trong sạch, không hổ thẹn với đời, tự mình ắt sẽ thanh cao, trí huệ ắt sẽ sáng suốt. Người làm việc bất chính, người khác không biết, nhưng Trời xanh biết rất rõ.

Nước nông có ‘tính cạnh tranh’ cao hơn nước sâu

Một người kiến thức càng có hạn thì lại càng dễ tự mãn. Người càng thích cạnh tranh cao thấp, thì lại càng biết cách để lộ ra những sự kém cỏi của mình.

Thời nhà Tống có một danh sỹ, tự ông cho rằng ông là người có kiến thức sâu rộng, thiên hạ không có ai có thể “hơn” được ông ta. Sau này, ông ta nghe tin rằng có nhà thơ là Dương Vạn Lý có học thức tốt hơn ông, trong tâm ông liền không phục, bèn đi tìm Dương Vạn Lý để tỉ thí.

Dương Vạn Lý sau khi đọc xong bức thư, ông không nói một lời tàn nhẫn nào, chỉ trả lời: “Nghe nói muối lạc ở quê hương của ông rất nổi tiếng, khi nào ông đến ghé chơi, hãy thuận tiện mang theo một ít”.

Vị danh sỹ này sau khi đọc xong bức thư thì cảm thấy choáng váng, ông trước giờ chưa từng nghe qua thứ này, cuối cùng hai tay không đến gặp Dương Vạn Lý.

Sau khi hai người gặp nhau, ông ngượng ngùng hỏi: “Muối lạc mà ông nhắc đến trong lá thư là gì?”

Dương Vạn Lý sau khi nghe xong, liền lặng lẽ cầm một bản “Vận lược” mở ra, nhìn thấy trên đó viết: “Xì dầu, muối kết hợp với đậu lạc”.

Vị danh sỹ này sau khi đọc xong liền giật mình tỉnh ngộ, hóa ra đây chính là cách làm món muối lạc, ông liền cảm thấy xấu hổ về bản thân, ngay cả cách làm đơn giản phổ biến này cũng không biết.

Núi cao không nói thì cũng không giảm bớt sự hùng vĩ của nó, dòng nước sâu không tranh đấu, thì cũng không ẩn giấu đi sự sâu lắng vốn có của nó. Người có tài năng thực sự, thường kiệm lời và khiêm tốn, tuyệt đối không tranh với đời, không đấu với người, thong dong sống một kiếp an sinh.

Dòng nước không tự tranh biện

Làm một người thực sự trưởng thành, cũng giống như nước vậy, khi gặp những lời nói đả kích và phỉ báng, họ sẽ không đi giải thích một cách vô nghĩa và mù quáng, cũng không hao tổn tinh lực để phản bác và tranh luận. Bởi, trong thâm tâm họ biết rõ rằng: “Thời gian sẽ chứng minh tất cả”.

Một ngày nọ, Trình Di, một học giả vĩ đại của triều đại Bắc Tống đã đi thăm tề tướng sắp giải nhiệm là Phạm Thuần Nhân. Họ vừa uống trà, vừa nói chuyện.

Khi họ bàn về những chuyện trong quá khứ, Trình Di đã bộc bạch nói rằng: “Khi đó ông có rất nhiều sự việc xử lý còn thiếu sót”. Phạm Thuần Nhân không biết Trình Di đang nói về chuyện gì, bèn nói: “Ông đừng ngại nói thẳng”.

Trình Di nói rằng: “Vào năm thứ hai ông làm tề tướng, ở Tô Châu có một đám cướp giật đồ ăn, bản thân ông vốn dĩ nên trình bẩm việc này lên Hoàng đế, nhưng ông lại không nói ra, khiến nhiều người vô tội chịu tổn hại”.

Phạm Thuần Nhân liền vội cúi đầu biểu thị sự xin lỗi: “Phải vậy, tôi nên nói thay cho bách tính muôn dân”.

Trình Di lại nói: “Vào năm thứ 3 ông làm tề tướng, Ngô Trung có một đợt thiên tai. Bách tính nơi đó chỉ có thể vượt qua cơn đói bằng rễ và vỏ cây. Các quan viên địa phương đã báo cáo rất nhiều lần, nhưng ông lại vẫn phớt lờ họ”.

Phạm Thuần Nhân nói một cách tội lỗi: “Đây quả thực chính là thiếu sót của tôi”.

Sau đó, Trình Di cũng trách cứ ông một số điều, Phạm Thuần Nhân đều thành khẩn nhận lỗi lầm về mình.

Nhiều năm sau đó, Hoàng đế triệu kiến Trình Di hỏi thăm về thế sự. Trình Di đã nói chuyện say xưa với Hoàng đế về chiến lược ‘trị quốc an bang’, Hoàng đế nghe xong cảm khái nói: “Phong thái của ngươi thực sự có phong thái giống Phạm tề tướng năm xưa”.

Trình Di nhẫn không được, nóng lòng hỏi: “Lẽ nào Phạm Thuần Chân cũng đã từng nói chuyện này với Hoàng đế sao?”

Hoàng đế ra lệnh cho người mang một chiếc hộp đến, ông chỉ tay vào đó và nói rằng: “Tất cả những thứ trong đây đều là bản sớ do tề tướng Phạm năm đó đóng góp ý kiến.

Trình Di bán tín bán nghi mở những bản sớ này ra, mới phát hiện ra đó là những điều mà bản thân mấy ngày trước đã trách cứ Phạm Thuần Nhân, Phạm Thuần Nhân từ sớm đã trình qua với Hoàng đế rồi.

Trong “Đạo Đức Kinh” viết: Người thiện không phân tranh, người phân tranh thì không phải người thiện.

Trong cuộc sống, chúng ta không tránh khỏi gặp phải những hiểu lầm của người khác. Rất nhiều khi, bạn càng giải thích, lại càng giống như che đậy một thứ gì đó, bạn càng muốn làm cho rõ ràng, thì ngược lại, mọi sự lại càng không minh bạch.

Thay vào việc dựa vào lời nói để minh chứng cho bản thân, chi bằng hãy bảo trì sự trầm mặc. Có một số hiểu nhầm, cuối cùng thuận theo sự trầm mặc của thời gian, cũng được đưa ra ngoài ánh sáng. Có một số lời phê bình, khiển trách, qua một đoạn thời gian cũng sẽ trở nên minh tỏ, sáng tường.

Đã làm người, khi làm bất kể một sự việc gì, hãy giữ lương tâm trong sạch, không hổ thẹn với đời, tự mình sẽ thanh cao, tự mình sẽ sáng suốt. Người không biết, nhưng Trời biết rất rõ.

Nước sâu kiệm lời, người tính khí bình ổn càng không nói

“Dịch Kinh” có câu: “Nước sâu tĩnh lặng, người khôn kiệm lời”. Người yêu thích khoa trương và sự công khai, sẽ chỉ tự gây rắc rối cho chính bản thân mình mà thôi, đây là những họa loạn không đáng có.

Danh tướng thời Đông Hán là Phùng Nghị, nổi tiếng là người giúp đỡ hoàng đế Quang Vũ kiến lập chế độ Đông Hán, danh tiếng lẫy lững. Ông mặc dù nắm quyền lực lớn trong tay, nhưng ông rất khiêm tốn.

Vào ngày thông thường, khi đi trên đường nếu vô tình gặp các tướng khác trên đường, bất luận là vị thế của đối phương là cao hay thấp, ông đều sẽ yêu cầu người đánh xe ngựa của mình nép sang một bên, đợi đối phương đi xa rồi mới bắt đầu lên đường.

Mỗi lần có chiến tích, các quân tướng thường kể lại chiến công của mình, khoe khoang công lao, và xin được Hoàng đế ban thưởng. Nhưng Phùng Nghị lại đứng ở dưới gốc cây để tận hưởng bóng mát, mà không đề cập đến đóng góp và sự hy sinh của mình.

Sau này, có đại thần vì nổi tâm tật đố với Phùng Nghị nên đã nhiều lần buộc tội ông với Lưu Tú. Cho dù như vậy, Lưu Tú cũng không nghi ngờ hông, ngược lại, bởi vì Phùng Nghị thường ngày không vênh váo huyênh hoang, nên lại càng tín nhiệm ông hơn.

Làm việc chỉ quản trách nhiệm và hết tình tận sức, công đức không cần đi truy cầu, như vậy mới có thể thường hằng ở trong Chính Đạo. “Sinh tử hữu mệnh, phú quý tại thiên”, những gì không có trong số mệnh, thì có tranh cũng không được, bởi vậy, hãy cứ sống theo lẽ tự nhiên.

Không đấu tranh vì công lao, đó mới là “công lao” lớn nhất của đời người. Người thực sự thông minh, trước đến giờ không bao giờ khoe khoang, cũng không phô trương.

Đức hạnh của nước, tu hành của người. Làm người như nước, nước sâu tĩnh lặng, càng ở vực sâu thì không có sóng gợn. Không tranh cao thấp, chính là cách thức, không phân biệt đúng sai, chính là lý trí, không bàn về công lao, càng chính là một sự thanh tĩnh khó kiếm.

Khi bạn có kiến thức sâu rộng, “cái tôi” càng thu hẹp nhỏ lại, tâm hồn của bạn ngày càng rộng lượng hơn. Những thứ can nhiễu đến tâm trạng của bạn, sẽ tự nhiên ngày càng ít đi, đến khi đó, bạn sẽ cảm thấy rằng: “Thế giới” của mình sẽ là rộng lớn vô tỉ.

Lan Hòa biên dịch

Nguồn: Secretchina