Một triết gia đã nói rằng: “Người bạn thân nhất của ta là người chỉ trích những lỗi lầm của ta một cách gay gắt nhất”, thế thì “sự thật mất lòng” ở đây cũng có giá trị tương xứng của nó. Cổ nhân thường nói rằng “mất lòng trước, được lòng sau”. Sự chân thật luôn luôn có giá trị trường tồn, sự thành thật, tấm lòng thuần thiện chân chính là giá trị đạo đức mà con người ngày nay cần phải tìm về.
Xưa nay, chúng ta đều rất quen thuộc với câu thành ngữ “Thuốc đắng dã tật, sự thật mất lòng”, đây là một câu thành ngữ vô cùng sâu sắc và ý nghĩa. Thành ngữ này bắt nguồn từ những ghi chép lịch sử “Các triều đại nổi tiếng và lâu đời”.
Nguồn gốc của câu thành ngữ “Thuốc đắng dã tật, sự thật mất lòng”
Nguyên lai của câu thành ngữ trên xuất phát từ một câu nói: “Lời khuyên tốt nghe không êm tai nhưng có ích cho người nghe, giống như thuốc tốt có vị đắng nhưng hiệu quả cho người bệnh. Thần hi vọng bệ hạ làm theo những gì Phàn Khoái nói”.
Năm 207 trước công nguyên, Lưu Bang dẫn đầu quân khởi nghĩa và lật đổ nhà Tần. Sau khi chiếm Hàm Dương, thủ đô nhà Tần, Lưu Bang đã đi bên trong cung điện và quan sát. Ông nhìn thấy tòa nhà lộng lẫy và rất nhiều báu vật khắp mọi nơi. Bất cứ nơi nào ông đến, các mỹ nữ xinh đẹp đều bước ra cúi chào. Càng quan sát, Lưu Bang càng tò mò và thích thú nên ông quyết định sống trong cung điện một thời gian để hưởng thụ.
Phàn Khoái là một tướng dưới quyền Lưu Bang. Khi ông nghe Lưu Bang nói muốn sống trong cung điện, liền hỏi: “Ngài muốn làm vương của toàn cõi thiên hạ hay chỉ muốn sống như một người đàn ông rất giàu có”.
Lưu Bang đã trả lời: “Đương nhiên là ta muốn cả giang sơn này”.
Phàn Khoái thành khẩn khuyên rằng: “Khi bệ hạ tiến vào cung điện nhà Tần, ngài đã thấy vô số kho báu và hàng ngàn mỹ nữ xinh đẹp. Tất cả đây chính là nguyên nhân gây ra sự sụp đổ của triều đại nhà Tần. Thần mong rằng bệ hạ hãy nhanh chóng quay lại doanh trại của chúng ta. Xin bệ hạ đừng sống trong cung điện này”.
Lưu Bang đã không nghe lời khuyên của Phàn Khoái, vẫn sửa sọan để chuẩn bị dọn vào cung điện sống. Quân sư của ông là Trương Lương sau khi nghe kể về chuyện này, bèn tâu rằng:
“Vua Tần vô phép. Đó là lý do dân chúng nổi lọan chống lại ông ta và đánh bại quân Tần. Nhờ đó bệ hạ đã lật đổ vị hoàng đế hung bạo từng làm khổ dân sinh. Vậy nên bệ hạ cần siêng năng và tiết kiệm. Bệ hạ vừa nhập cung đã muốn vui chơi hưởng lạc, lời khuyên tốt nghe không êm tai nhưng có ích cho người nghe, giống như thuốc tốt có vị đắng nhưng hiệu quả cho người bệnh. Thần hi vọng bệ hạ làm theo những gì Phàn Khoái đã nói”.
Lưu Bang thức tỉnh và nhận ra sai lầm. Ông nhanh chóng ra lệnh đóng cửa cung điện và trở về doanh trại của mình. Xuất phát từ câu chuyện đó, thành ngữ “Thuốc đắng dã tật, sự thật mất lòng” cũng ra đời.
Sự thành thật luôn có giá trị trường tồn
“Sự thật” ở đây là những gì chân thật, là chân lý ở đời. Đôi khi, sự thật dễ khiến con người khó chấp nhận, thậm chí là không dám chấp nhận và đối diện. Ở đời, không phải ai cũng mạnh mẽ và dũng cảm nhận lấy khuyết điểm và sai lầm của bản thân.
Cũng giống như việc uống thuốc đắng vậy. Biết nó đắng, nên không phải ai cũng dám uống. Rồi uống thuốc thì sẽ hết bệnh, nhưng phải chịu đựng vị đắng. Nói ra sự thật là điều tốt, nhưng đôi khi dễ làm mối quan hệ đổ vỡ.
Nhiều khi ta phải nói dối để tránh phải làm mất địa vị của mình trong lòng người khác. Những câu nói thật vạch trần những điểm yếu kém của người khác dễ dàng bị người đối diện ghét. Khen người khác đã khó, mở lời để “chê” cho khéo léo còn khó hơn gấp bội.
Tệ hại hơn là có những lúc ta còn phải tự nói dối chính bản thân mình. Bởi ta không muốn tin, cũng không dám tin vào sự thật. Tuy nhiên, trước mỗi sai lầm của mình, nếu được người khác khuyên bảo thì quả là điều đáng quý. Với một góc nhìn khác, người ta sẽ nhận thấy rõ ràng hơn những khuyết điểm của bạn.
Biết rằng lời nhắc nhở ấy sẽ có thể khiến ta tổn thương. Thế nhưng, sự thật vẫn là sự thật. Cho dù ta không chấp nhận nó thì nó vẫn cứ tồn tại. Bởi vậy, thay vì buồn bã hay ấm ức, ta hãy dũng cảm nhìn thẳng vào sự thật. Dựa vào chính nó để sửa chữa bản thân, khắc phục lỗi lầm, hoàn thiện bản thân mình hơn nữa.
Trong cuộc sống xã hội ngày nay, con người ta dường như chỉ chạy theo lợi ích trước mặt, họ luôn tỏ ra khôn khéo, nịnh bợ lẫn nhau ở mọi lúc, mọi nơi. Vì thế, để tìm được một người bạn tri kỷ, thật lòng, luôn nói những lời chân thật thì thật là khó khăn. Dù tiêu chuẩn đạo đức của con người ngày nay có thay đổi như thế nào, thì những lời nói chân thật lại luôn luôn có giá trị trường tồn. Sự chân thật, tấm lòng thuần thiện chân chính là giá trị đạo đức mà con người ngày nay cần phải tìm về.
Lan Hòa biên tập