Vô vi không phải là phó mặc không hành động, mà là thuận theo đạo, theo tự nhiên
Lời dạy của Lão Tử không chỉ có tính triết lý thâm sâu của một bậc giác ngộ mà còn có giá trị thực tiễn to lớn. Đáng để người đời học hỏi và áp dụng những nguyên lý ấy vào cuộc sống, giúp thế nhân luôn ung dung, đứng vững trong những năm tháng cuộc đời…
Lão tử dạy người ta muốn làm người minh trí thì cần biết đến tam thủ sau đây:
1.Thủ ngu
“Quân tử thịnh đức dung mạo như ngu” (Người quân tử có đức hạnh đủ lớn nhưng dung mạo như kẻ ngu si đần độn.)
Trong bất kỳ mối quan hệ nào cũng không cần phải dệt gấm thêu hoa, chỉ cần trong lạnh tặng lửa là đủ rồi, gió lạnh trời xanh thì một câu thăm hỏi, những khi sóng gió thì an ủi động viên, gặp lúc cô đơn thì bờ vai vỗ nhẹ, cứ nhẹ nhàng bình dị vậy thôi, nhưng cũng lại vô cùng ý nghĩa trong cuộc sống.
Có một số người không nên đợi, có một số việc không nên tranh, nếu là của mình thì không đi đâu mất, nếu không phải của mình thì cố giữ cũng chỉ bằng không, làm tốt việc của mình, sống cuộc sống của mình, tu tốt tâm mình, lập đức cho thân. Đồng ý tới việc làm phú quý, tâm giữ điều thanh tịnh, để cuộc sống thực tại, để kiếp người thanh tao, để cho người hạnh phúc, để cho mình thêm vui. Nơi đông giữ miệng tránh hoạ vào thân, nơi loạn giữ tâm tránh gặp sai lầm, nơi thị phi giữ lời tránh điều phiền phức, ngẩng cao đầu làm người, cúi đầu làm việc.
Lão Tử đã nói một câu kinh điển nổi tiếng: “Lương cổ thâm tàng nhược hư, quân tử thịnh đức dung mạo nhược ngu”. Ý rằng bậc cao nhân thì không khoa trương về bản sự của mình, cũng như một thương nhân giỏi có đầu óc thanh tỉnh thì luôn biết cất giữ hàng hóa của mình không cho đạo tặc bên ngoài biết. Khoa trương bản thân cũng như khoe khoang hàng hóa của mình sẽ chỉ dẫn đến sự chú ý của người khác, tự rước hoạ vào thân.
Một người quân tử có đầy đủ phẩm hạnh sẽ luôn hiểu được đạo lý, biết ẩn giấu bản sự của mình vào trong. Còn bề ngoài thì lại khiến cho người khác giống như một người ngốc nghếch khờ khạo. Nguyên nhân bởi người thông minh thường dễ nhận sự đố kỵ, công kích từ người khác.
Lão Tử nói rằng phải vứt đi cái khí kiêu ngạo và tâm tham dục của bản thân, có như vậy mới có thể trở thành bậc Thánh nhân. Đây cũng giống như câu nói: “Đại trí nhược ngu” (Người thông minh thì như kẻ khờ khạo).
2. Thủ tĩnh
Lão Tử nói: “Thục năng trọc dĩ trừng? Tĩnh chi từ thanh” ( Ai có thể làm nước đục trong trở lại ngoài cách tĩnh lại từ từ). Như vậy, mỗi khi đối diện với đại sự ắt phải có tĩnh khí.
Một ly nước dơ bẩn chỉ có cách lắng đọng lại từ từ mới có thể khiến nó dần trong trở lại. Tâm người cũng lại như vậy, khi tâm người không thể tĩnh lại mà quan sát mọi việc thì sẽ chẳng thể nhìn thấu được vạn sự thế nhân.
Trong cuốn Đạo Đức Kinh có viết: “Tĩnh vi táo quân” nghĩa là tĩnh chính là chủ thể chỉ huy sự vận động. Tĩnh có thể khắc phục tính khí nóng nảy, manh động của con người, giúp con người dần dần hồi phục được lý trí của mình. Một người có tính khí trầm tĩnh và một người có tính khí ồn ào ở với nhau, ắt người có tĩnh khí sẽ luôn chiếm ưu thế thượng phong.
Thời cổ đại, trên mũ của hoàng thượng luôn có một chuỗi rèm hạt ngọc đằng trước, mục đích của nó cũng chính là thông qua bức rèm ngọc nhỏ này giúp hoàng thượng có được tĩnh khí, không hành xử vội vàng.
Tăng Quốc Phiên từng nói: “Tâm tĩnh tắc thể sát tinh, khắc trị diệc tỉnh lực”, ý ở đây có nghĩa là chỉ có người có tâm tĩnh mới có thể suy xét kỹ càng vấn đề, phát hiện vấn đề và xử lý những vấn đề tinh vi. Làm được như vậy có thể giúp nâng cao hiệu quả công việc, giảm thiểu tối đa thời gian và sức lực.
Sống ở đời, bạn dành cho người khác một lối thoát cũng là dành cho mình một lối đi, cho người khác cơ hội cũng chính là cho mình hy vọng. Người mà càng giống như một câu chuyện thì càng trầm tĩnh giản đơn, còn người nông cạn thì cuộc sống lại càng bập bõm bất an. Điều mà con người thành thục đầu tiên không phải là cơ thể, mà là khí chất và trí huệ, cử chỉ và lời nói.
3. Thủ nhu
Làm người cần phải thủ nhu, bởi vì mềm mỏng thắng cương cường.
Tương truyền khi mừng thọ Lão Tử 80 tuổi, có rất nhiều người đến chúc mừng, mọi người đều hồ hởi hỏi bí quyết trường sinh của ông. Lão Tử không nói lời nào mà chỉ mở to miệng cho mọi người xem, mọi người thấy vậy đều không hiểu hàm ý làm sao? Lão Tử mới giải thích: “Răng cứng nhưng nay đã chẳng còn, mềm mỏng như lưỡi lại còn như nguyên. Đây chính là đạo lý mềm mỏng thắng cương cường”.
Lão Tử ca ngợi và yêu quý nước, phụ nữ và trẻ em, chính là vì ông nhìn thấy được sức mạnh của sự mềm mỏng. Mềm mỏng chính là đại trí huệ của sinh mệnh, cũng như một cái cây khô thì rất dễ bị gió làm cho gãy, tuy nhiên cây còn sống biết thuận theo chiều gió mà lay chuyển thì lại chẳng hề gì. Đạo lý làm người và cây cũng lại như thế, những thứ có sinh mệnh thì đều mang một thân thể mềm, chết rồi thì liền biến thành cứng.
Nước chảy đá mòn, nước kia tuy mềm nhưng xuyên thủng được đá. Vậy nên mềm mỏng chính là đại sức mạnh, trên đời này không có thứ gì có thể mềm hơn nước và lại có thể mạnh hơn nước, nước có thể khắc chế được những thứ cứng rắn nhất trên đời.
“Binh vô thường hình, thủy vô thường thế”, vì những thứ mềm mỏng có thể dễ dàng uyển chuyển biến hóa cho nên có thể thích ứng với vạn sự. Còn thứ cứng rắn lại khó có thể biến hóa. Đây cũng là điều trong binh pháp Tôn Tử: “Vô hình thắng hữu hình”.
Kính người chính là kính mình, thắng nhỏ dùng lực, thắng lớn dùng trí, toàn thắng dùng đạo, đạo là sự dung hoà của lực, trí và đức. Sai lầm thường phát sinh trên đường đời khi ta quá vội vàng, chiến thắng kẻ thù là anh hùng, chiến thắng chính mình là thánh nhân, anh hùng chiến thắng kẻ địch, còn thánh nhân thì không có kẻ địch.
Cuộc sống vốn dĩ rất giản đơn, bậc cao nhân có trí huệ thì đều biết chọn cho mình một cuộc sống trí huệ đơn giản nhất. Muốn bản thân tồn tại thì trước tiên cũng cho người khác tồn tại, cây chặt hết rồi thì rìu còn cũng có ích gì đây. Chính trị là tạm thời, kinh tế là lâu dài, còn văn hoá mới là điều vĩnh hằng trong xã hội.
Hằng Tâm ST