Gia đình không phải chỉ là một căn nhà hay một cái phòng, không phải một không gian có đầy đủ của cải vật chất như ti vi, tủ lạnh… Vật chất phong phú đương nhiên sẽ giúp con người có cuộc sống đầy đủ, sung túc, nhưng để có thể gọi đó là một gia đình êm ấm thì đó không phải yếu tố quyết định và lâu dài.
Theo chữ Giáp Cốt thì gia (家) mang ý nghĩa chỉ những người cùng sống với nhau dưới một mái hiên (mái nhà). Hay nói cách khác, gia là nơi sinh sống của những người thân thích, ý nghĩa thiên về sự ấm áp hơn là về nhiều vật chất. Vậy những yếu tố nào góp phần tạo nên một gia đình êm ấm?
Gia phong
Cổ nhân dạy: “Trời vô pháp, không thông suốt; nhà vô phép, mới tiêu tán”. Gia phong đẹp đẽ không phải là cha mẹ có thể để lại bao nhiêu của cải cho con cháu mà là thế hệ trước có thể truyền dạy bao nhiêu trí tuệ cho đời sau. Có thể nói rằng, gia đình có gia phong chính là chỗ dựa đắc lực của một người.
Đầu tiên là đạo đức: Có câu: “Duy trì đạo đức gia truyền, sẽ được đức 10 đời trở lên, vừa làm ăn chăm chỉ vừa đọc sách thì được kém hơn, chuyên chú kinh thư thì kém hơn chút nữa, để lại phú quý thì cũng chỉ được 3 đời”. Người xưa có câu: “Bé trộm kim, lớn lên trộm vàng”. Một gia đình có truyền thừa là gia đình chú trọng việc giáo dưỡng đối với thế hệ sau, bất kể một người có thông minh đến đâu, tài giỏi cỡ nào, điều kiện tốt ra sao, nhưng nếu không biết cách làm người thì cũng khó mà có chỗ đứng trong xã hội, công danh sự nghiệp, gia đình tất cả đều bị ảnh hưởng. Con cái không được giáo dục để giữ gìn đạo đức, đến lúc ra ngoài xã hội sẽ làm những chuyện không hay, cuối cùng mang họa về nhà.
Thứ hai là lòng hiếu thảo: Trăm điều Thiện chữ Hiếu đứng đầu. Nếu muốn một gia tộc trường tồn, ắt phải truyền dạy cho con cháu lòng hiếu thảo, dạy con cháu biết kính trọng người già và yêu mến trẻ nhỏ. Có như vậy truyền thừa mới lâu đời.
Thứ ba là cần kiệm: Cần kiệm là để giữ gìn tài sản. Cần kiệm cũng không phải là ki bo, không tiêu dùng, mà là không muốn lãng phí. Một gia đình theo đuổi sự xa hoa, gia phong ắt hẳn sẽ thấp kém, con cháu cũng không biết trân trọng của cải, mồ hôi, công sức của cha mẹ. Kể cả gia đình có tài phú cũng nên quản giáo con cái trong vấn đề chi tiêu, nếu không chúng sẽ sinh ra thói quen tiêu sài hoang phí, cha mẹ có để lại nhiều đến mấy cũng không đủ dùng. Dạy cho thế hệ sau biết cần kiệm, trân quý sức lao động thì tài phú mới lâu dài.
Hòa thuận
“Xử thế huyền kính” có ghi: “Không có tính tình ngang ngạnh, thì nhà không suy bại; không có hòa khí thì nhà không hưng thịnh”. Một gia đình hạnh phúc có cha mẹ yêu thương nhau, ngôn từ và hành động mẫu mực, yêu thương con mà không nuông chiều, anh chị em hòa thuận, vợ chồng đồng tâm. Gia đình hạnh phúc, ai nấy đều tâm bình khí hoà, lời nói ấm áp, không khí an hoà.
Còn gia đình không hạnh phúc, ai nấy đều có cảm xúc tiêu cực, không khí căng thẳng, căm phẫn bất bình, bầu không khí u ấm lan ra khắp nhà. Thịnh vượng của gia đình đến từ sự hòa thuận giữa các thành viên. Khi xảy ra mâu thuẫn, không có cãi vã, phẫn nộ, mà trái lại, mỗi bên nhường nhịn một chút, lấy tình nghĩa mà hàn gắn mâu thuẫn. Nếu có chuyện thì ngồi xuống bình tâm mà bàn bạc với nhau, khi bàn chuyện thì nên việc to cũng cần dùng cái giọng nhỏ nhẹ mà nói chuyện, đừng vì vài câu nói mà tổn thương nhau, không nên to tiếng cãi vã mà làm mất hòa khí gia đình.
Tích đức hành thiện
Kinh Dịch viết: “Nhà tích thiện ắt có dư phúc lành, nhà tích bất thiện ắt có thừa tai ương”. Người xưa cũng thường giảng hai chữ “cho đi”, chính là mang nghĩa nhân quả, trước cho đi, sau đó mới đắc được. Phúc phận của một gia đình cũng vậy, nếu một người không thể gìn giữ thiện lương trong lòng mà hành ác thì tai họa sẽ theo đó mà đổ xuống, gia tộc đó không còn có thể hưng thịnh được nữa. Con người hướng thiện là tuân theo thiên lý, giúp người mình cũng được lợi, “người hành thiện, phúc tuy chưa tới nhưng họa đã tránh xa”, có như vậy mới có được một cuộc đời tốt đẹp.
Minh Hoàng biên tập