Hiếu là gốc của đức cần giáo dục từ nhỏ

Hiếu thảo là đức tính tốt đẹp đầu tiên của con người. Từ những em bé nhỏ tuổi, tới người lao động bình thường, hay bậc vua quan trong thiên hạ đều cần phải thực hành chữ Hiếu. Chữ Hiếu không chỉ bó hẹp trong sự yêu thương chăm sóc với cha mẹ ruột thịt, mà còn mở rộng ra trở thành tấm lòng rộng lớn tạo phúc cho hết thảy người trong thiên hạ.

Lòng hiếu thảo của cậu bé Tử Lộ

Tử Lộ là học trò xuất sắc của Khổng Tử, ông là người nổi tiếng dũng cảm.

Thuở nhỏ, gia đình Tử Lộ rất nghèo, quanh năm đói khổ, ăn linh tinh cho qua ngày. Một hôm cha mẹ cậu bé muốn ăn cơm, nhưng trong nhà không có hạt gạo nào, cũng chẳng có gì có thể đổi lấy gạo được. Suy nghĩ mãi, cuối cùng cậu bé quyết định đi bộ qua mấy quả núi đến nhà họ hàng hỏi vay ít gạo.

Cậu bé còn ít tuổi đã một mình băng rừng lội suối, đi bộ mấy chục dặm đường mà không sợ hiểm nguy, cuối cùng cũng mượn được một bao gạo nhỏ của người họ hàng rồi cõng về nhà. Nhìn thấy cha mẹ hạnh phúc vui vẻ ăn cơm ngon lành, cậu bé thấy rất vui và quên hết mệt nhọc. 

Câu chuyện của về lòng hiếu thảo của Tử Lộ được dân làng khen ngợi và lan truyền khắp nơi. 

Tấm lòng đại hiếu của Vua Thuấn

Vua Thuấn khi còn nhỏ, cha ông vừa mù vừa điếc, lại vô cùng nóng nảy. Mẹ ông mất sớm, cha ông lấy vợ kế sinh được em trai kế là Tượng. Mẹ kế là người nhỏ nhen ích kỷ, thường nói xấu Thuấn với cha, nên Thuấn thường bị cha đánh mắng.

Thuấn ở cùng vơi người mẹ kế, mẹ kế rất ghét Thuấn chỉ sợ Thuấn lấy hết gia tài nên nhiều đã hãm hại Thuấn. Nhưng Thuấn vẫn không hề có chút tâm oán hận họ, cũng chẳng để tâm đến lời nói hành vi xấu của họ đối với mình. Thuấn luôn không than trách số phận, vẫn một lòng hiếu thảo cha mẹ, yêu thương em. Tấm lòng độ lượng cùng với hành động chí hiếu của cậu đã làm cảm động đất trời. Khi cậu trồng cây ở núi Lệ Sơn, voi liền đến làm giúp, các chú chim non thì lũ lượt bay đến nhổ cỏ giúp cậu, nhờ vào sự hỗ trợ cật lực của các loài vật, cậu đã khai hoang ngọn núi Lệ Sơn rất tốt.

Bà con hàng xóm đều ngợi khen việc làm hiếu thảo của Thuấn “tiếng lành đồn xa” dân làng sống cách đó rất xa cũng có lòng ngưỡng mộ đức hạnh của cậu. Thuấn đã lấy đạo đức của mình mà cảm hóa dân làng một cách tự nhiên, cuối cùng đến vua Nghiêu cũng phải khâm phục. Vua Nghiêu không chỉ gả hai người con gái, mà còn trao cả thiên hạ cho cậu. 

Lòng hiếu thuận của Vua Lê Thánh Tông

Trong “Đại Việt Sử Ký Toàn Thư” có chép về câu chuyện nói về lòng hiếu thuận vua Lê Thánh Tông: “Khi Hoàng Thái Hậu đang lúc nguy kịch, khi đó vào mùa đông, vua cùng Hoàng thái tử ngày đêm chăm sóc, không lúc nào rời bên cạnh. Khi dâng thuốc thang hay thức ăn uống, vua nhất định tự mình nếm trước; trong tâm thì kêu với tổ tiên, ngoài thì dốc lòng cầu khẩn thuốc thang. Đến khi hấp hối cũng tự kêu gào, thái hậu còn nhếch mép một chút, muốn nói để từ giã. Mọi việc mặc áo, khâm liệm, bỏ gạo vào miệng người chết, vua đều tự làm lấy cả để tỏ lòng đau xót.”

Tuy là Vua của một nước, nhưng Vua Lê Thánh Tông lại hết mực yêu thương chăm sóc đấng sinh thành, điều đó đã mở rộng tấm lòng yêu nước thương dân của Ông. Chính vì vậy, nhiều nơi ở Việt Nam đã lập đền, chùa, miếu để thờ Vua Lê Thánh Tông.

Chữ Hiếu theo quan niệm Nho gia

Nho gia giảng: “Bách thiện hiếu vi tiên” (Trăm nết thiện thì chữ Hiếu đứng đầu). Tiêu chuẩn cao nhất của Nho gia là chữ Nhân. Để trở thành người quân tử thì bước đi đầu tiên là phải làm tròn chữ Hiếu.

Khổng Tử nói: “Hiếu là cái gốc của đức, giáo hóa đức hạnh đều do Hiếu sinh ra. Con ngồi xuống, ta nói cho con nghe. Thân thể, da tóc, là nhận được từ cha mẹ, không được hủy hoại, là khởi đầu của Hiếu. Lập thân hành Đạo, lưu danh hậu thế, để rạng danh cha mẹ, là tận cùng của Hiếu. Đạo Hiếu, bắt đầu bằng phụng sự cha mẹ, tiếp đến là phụng sự quân vương, cuối cùng là lập thân”.

Chữ Hiếu của người thường dân

Khổng Tử giảng như sau: “Dụng Đạo của Trời, phân chia cái lợi của đất, cẩn thận bản thân, tiết kiệm tiêu dùng, để phụng dưỡng cha mẹ, đó là cái hiếu của thứ dân”.

Điều này có nghĩa là những người dân thường, khi làm việc cần phải hợp với lẽ Trời. Họ phải cần kiệm giữ gìn nếp nhà, hiếu kính và phụng dưỡng cha mẹ, đây là chữ Hiếu của bậc thường dân. Tức là, bậc thường dân coi việc an lạc của bản thân, gia đình và việc phụng dưỡng cha mẹ làm đạo Hiếu.

Chữ Hiếu của người quân tử

Chữ Hiếu của người quân tử là đại hiếu. Khổng Tử nói: “Giáo hóa của bậc quân tử là chữ Hiếu, không phải đến từng nhà hàng ngày nói về Hiếu. Giáo hóa bằng chữ Hiếu, do đó kính trọng các bậc cha mẹ trong thiên hạ. Giáo hóa bằng chữ Đễ, do đó cung kính các bậc huynh trưởng trong thiên hạ. Giáo hóa bằng chữ Thần, do đó tôn kính các bậc quân vương trong thiên hạ”.

Điều này nghĩa là đạo Hiếu mà người quân tử tuân theo không phải chỉ giới hạn trong những người nhà của mình. Mà trái tim người quân tử ôm trọn thiên hạ, coi tất cả người trong thiên hạ như cha mẹ và anh chị em của mình. Kiểu hiếu thuận này khiến con người trở nên nhân từ chứ không phải là sự ích kỷ và hẹp hòi. Cho nên chữ Hiếu của người quân tử là đại hiếu.

Chữ Hiếu của bậc thiên tử

Chữ Hiếu của bậc thiên tử, Khổng Tử giảng như sau: “Người yêu thương cha mẹ, sẽ không ác với người khác. Người kính trọng cha mẹ, sẽ không khinh nhờn người khác. Yêu thương kính trọng là ở việc hết lòng phụng sự cha mẹ, mà việc giáo hóa đạo đức được thực thi cho bách tính, làm khuôn mẫu cho bốn biển. Đó là cái hiếu của bậc thiên tử vậy”.

Chữ Hiếu của bậc thiên tử có thể coi thiên hạ là nhà, coi người dân như cha mẹ và con cái ruột thịt mình mà thêm phần cung kính, mến yêu, chăm sóc. Bậc Thánh nhân hiếu thuận dùng lòng nhân từ và tình yêu thương bao la để yêu thương, chăm lo tạo phúc cho tất cả dân chúng trong thiên hạ.

 Ca dao Việt Nam có câu:

“Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra

Một lòng thờ mẹ kính cha

Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con”

Những ai vẫn còn cha mẹ hãy trân trọng những giây phút thiêng liêng khi còn được hưởng niềm vui bên cha mẹ….  Nếu trong tâm ai ai cũng tôn thờ “Đạo Hiếu” thì trong gia đình với nhau luôn yêu thương, hòa thuận, giữa con người với con người, giữa các gia đình, quốc gia với nhau sẽ không có chiến tranh, mâu thuẫn và xung đột thay vào đó là nhân từ bác ái. Như vậy, thiên hạ sẽ là người một nhà luôn yêu thương, kính trọng lẫn nhau, tạo ra một thế giới hòa ái và bình yên. 

Biên tập: Đăng Dũng

Nguồn: Sưu tầm